توسعه ذهن۱

هر شخصی برای تفکر، حل مسئله، تصمیم گیری و دستیابی به اهداف سه ضمیر مختلف دارد. درک عمیق و تفاوت میان این سه ضمیر و به حداکثر رساندن آن‌ها برای بهبود زندگی، تحصیل و کار باعث تحول و چند برابر شدن نتایج می‌شود.

ضمیر خودآگاه

هرگاه مشغول و فعال، هستید از این ضمیر هوشیار و آگاه استفاده می‌کنید. ضمیر خودآگاه منطقی، عاقلانه، اهل تجزیه و تحلیل، منتقد و واقع‌گرا است. این ضمیر داده‌ها را از منابع گوناگون جمع آوری کرده و  آنها را آنالیز می‌کند و با سایر داده‌هایی که در حافظه خود ذخیره کرده مقایسه می‌کند و سرانجام تصمیم می‌گیرد.داده جدید از طریق ضمیر خودآگاه که مانند درگاه است وارد مغز می‌شود. دانیل کانمن در کتاب معروف خود با عنوان «تفکر سریع، تفکر آهسته» توضیح می‌دهد که تقریبا همیشه دو روش برای استفاده از ضمیر خودآگاه وجود دارد. روش اول تفکر سریع، شهودی، خودکار و فطری است. با این روش تفکر، در ضمیر خودآگاه می‌توانید وقایع ناگهانی زندگی روزانه‌تان را کنترل کنید. تفکر سریع خیلی مانند رانندگی در ترافیک است؛ سریع تصمیم می‌گیرید و همزمان با حرکت روبه جلو به رویدادهای متغیر عکس العمل نشان می‌دهید بیشتر زمان شما در طول روز صرف تفکر سریع می‌شود، در گفتگوها، تماس‌های تلفنی، پاسخگویی به ایمیل‌ها و تقاضاهای بیرونی از تفکر سریع بهره می‌برید. روش استفاده معمول و طبیعی از تفکر سریع نیز همین است که در اغلب موارد بسیار مناسب است. دومین روش تفکری که کانمن توضیح می‌دهد «تفکر آهسته» است که نوع دیگری از کارکرد ضمیر خودآگاه است. در این روش باید سرعت تفکر را کاهش دهید و پیش از هرگونه صحبت یا واکنشی با دقت به رویدادها توجه کنید. بهترین نوع استفاده از تفکر آهسته زمانی است که مشغول فعالیتی هستید یا می‌خواهید تصمیمی بگیرید که آثار بلندمدت دارد. بعنوان نمونه در جلسات برنامه‌ریزی استراتژیک همه اعضا مجبورند به تفکر آهسته روی آورند. این کار بسیار ضروری است زیرا تصمیماتی که در برنامه ریزی استراتژیک اتخاذ می‌شود عواقب بلندمدت دارد و تا حد زیادی تعیین کننده موفقیت یا شکست موسسه یا مجموعه است. یکی از دیدگاه‌های مهم کانمن این است که مردم اغلب هنگامی که باید به تفکر آهسته روی آورند از تفکر سریع | استفاده می‌کنند. بسیاری افراد به جای اینکه کمی استراحت کنند و همه حقایق و جزئیات تصمیم مهمشان را با دقت بررسی کنند از تفکر سریع استفاده می‌کنند و سهوا تعهداتی می‌دهند و تصمیماتی می‌گیرند که تاثیرات بلندمدتی دارد. در واقع مدیریت این دو رویکرد بسیار مهم و حلال طیف وسیعی از مشکلات خواهد بود. در حوزه تحصیل و یادگیری، تمرکز و تفکر آهسته روی تعاریف و مفاهیم بسیار ضروری و اجتناب ناپذیر است در حالی‌که متاسفانه اکثر دانشجویان و دانش‌آموزان با سرعت از تعاریف عبور می‌کنند!! و به اشتباه با استراتژی تفکر سریع از این مرحله اساسی رد می‌شوند.

روی کاغذ فکر کنید

یکی از بهترین روش‌ها برای هدایت ذهن از تفکر سریع به تفکر آهسته، پرسیدن سوالات و فکر کردن روی کاغذ است. در حوزه یادگیری و آموزش فکر کردن روی کاغذ یعنی فکر کردن درباره حل مساله! پرسش شما را مجبور می‌کند که آهسته تر پیش روید و درباره مسئله بهتر فکر و اندیشه کنید. نوشتن مطالب (مثلا خلاصه‌برداری) روی کاغذ به خصوص وقتی مشغول جمع آوری حقایق یا جزئیات مربوط به آن شرایط هستید شما را مجبور به تفکر آهسته می‌کند. قانون همیشه این است که اگر در ابتدا زمان بیشتری را به بررسی مسائل اختصاص دهید( یعنی تمرکز روی تعاریف و مفاهیم اولیه درسی)، تصمیمات بهتری اتخاذ می‌کنید. ممکن است هنگام بررسی و مطالعه تعاریف چندین روز یا ساعت زمان بگذارید که قطعا منجر به نتایج بهتری خواهد شد.

استفاده از ضمیر ناخودآگاه

این قسمت نیروگاه یا کتابخانه بزرگ ذهن است. ضمیر ناخودآگاه همه تجربیات، ایده ها و افکاری که تاکنون داشته‌اید را جذب کرده و ذخیره می‌کند. ضمیر ناخودآگاه همه داده‌ها را ثبت می‌کند و به خاطر می‌آورد و می‌تواند اطلاعات موجود را به اشکال و الگوهای جدیدی تبدیل کرده و در حل مسائل به کار گیرد. به غریزه خود اعتماد کنید. پیتر اسپنسکی متخصص متافیزیک عقیده دارد که ضمیر ناخودآگاه ۸۰۰۰ بار سریع‌تر از ضمیر خودآگاه عمل می‌کند. مثلا واکنش غریزی ما به افراد جدید را در نظر بگیرید. در طول زندگی افراد مختلفی را ملاقات می‌کنید، فورا از بعضی خوشتان می‌آید و از بعضی دیگر متنفر می‌شوید. این ارزیابی معمولا در کمتر از ۴ ثانیه اتفاق می‌افتد سپس می‌فهمید که دلایل خوبی برای علاقه یا تنفر، اعتماد یا بی اعتمادی به آن شخص دارید، اما در لحظه ملاقات، گویا ضمیر خودآگاه تصویری از چهره آن شخص می‌گیرد و آن را به پایگاه ضمیر ناخودآگاه می‌فرستد. ضمیر ناخودآگاه بلافاصله آن تصویر را با تمام تجربیاتی که از چهره‌های مختلف دارید مقایسه کرده و یک احساس فوری مثبت یا منفی را به شما القا می‌کند. هدف اصلی ضمیر ناخودآگاه این است که همه گفتار و کردار شما را با الگویی که با تصویرتان از خود و سیستم باورهایتان سازگار است، مطابقت دهد. ضمیر ناخودآگاه زبان بدن، لحن صدا، میزان اعتماد به نفس و احساس شایستگی و توانمندی شما را در هر شرایطی کنترل می‌کند.

ذهنتان را با افکار مثبت پر کنید

وقتی ضمیر خودآگاه را با جریانی از ایده‌ها، پیام‌ها و تصاویر مثبت تغذیه می‌کنید این داده‌ها مستقیم به ضمیر ناخودآگاه می‌رود و بلافاصله بر نحوه تفکر شما و احساسی که نسبت به خود دارید اثر می‌گذارد. قبلا به اهمیت تکرار مدام عبارت من یک نابغه هستم! اشاره کردم. وقتی برای نخستین بار این کلمات یا هر عبارت مثبت دیگری را به خود می‌گویید شاید کمی معذب باشید اما وقتی این عبارت را بارها و بارها تکرار کنید مقاومت ضمیر ناخودآگاه در مقابل این تصویر جدید از بین می‌رود. سرانجام، ضمیر ناخودآگاه فرمان جدید را به عنوان واقعیت جدید وجودتان می‌پذیرد، سپس تلاش می‌کند تا مطمئن شود هر کاری که انجام می‌دهید، به هر چیزی که فکر می‌کنید، می‌گویید و احساس می‌کنید، با الگوی جدیدی که در ضمیر ناخودآگاه برنامه ریزی کرده‌اید، سازگار است.

ضمیر فرا آگاه

ضمیر فراآگاه نیرومندترین ضمیر شما است. تقریبا همه دستاوردهای بزرگ بشر ناشی از ایده‌ها و الهام‌های ضمیر فراآگاه بوده است. قابلیت بهره‌برداری و استفاده منظم از ضمیر فراآگاه کلید آزادسازی نبوغ خلاق در هر حوزه از زندگی است. گاهی ضمیر فراآگاه را ناخودآگاه جمعی نیز می‌نامند. همچنین با عنوان ضمیر ناخودآگاه جهانی یا هوش بینهایت نیز از آن یاد می‌شود. کارل جانگ آن را «فراآگاه» می‌نامد و معتقد است که منبع همه ابتکارات و خلاقیت‌ها در دنیای انسانی است. ضمیر فراآگاه نقطه آغاز همه پیشرفت‌ها است. این ضمیر دایم به صورت ناخودآگاه کار می‌کند تا مسائل را حل کند، موانع را از میان بردارد و شما را به سمت هدف هدایت کند. وقتی هدف یا مسئله خود را به وضوح و به شکل مکتوب تعریف می‌کنید این اطلاعات به صورت خودکار به ضمیر ناخودآگاه فرستاده می‌شود. سپس ضمیر ناخودآگاه آن را به ابر کامپیوتر ضمیر فراآگاه منتقل می‌کند و آن را به کار می‌اندازد تا ۲۴ ساعته در دستیابی به هدف، حل مسئله و یافتن پاسخ به شما کمک کند.

ترکیب سه ضمیر

به یاد داشته باشید که ذاتا نابغه هستید شما ۱۰۰ میلیارد سلول مغزی دارید هر کدام با ۲۰,۰۰۰ سلول دیگر در ارتباط است و ظرفیت تفکری فراتر از بزرگترین ابر کامپیوترها به شما می‌دهد. می‌توانید از ذهن خود به شکل مثبت یا منفی استفاده کنید. وقتی برای شفاف سازی دقیق خواسته خود از ضمیر خودآگاه استفاده می‌کنید با تجسم و نوشن هدف آن را به ضمیر ناخودآگاه می‌فرستید، از نیروی‌های فکری‌تان بهتر استفاده خواهید کرد. اگر با اعتماد به نفس و آرام منتظر بمانید و باور داشته باشید که ضمیر فراآگاه ۲۴ ساعته کار می‌کند تا دقیقا آنچه می‌خواهید را در زمانی که می‌خواهید به شما ارائه دهد، نیروهای فرا آگاهتان را فعال می‌کنید و کنترل کامل ذهنتان را در دست می‌گیرید. با استفاده هماهنگ از این سه ضمیر مختلف، نبوغ نهفته در وجودتان را آزاد خواهید کرد.

تمرین‌های عملی

۱ زمانی را به تفکر آهسته بپردازید خواسته خود را به وضوح مشخص کنید و احساس دستیابی به هدف را برای خود مجسم کنید. این خواسته را آن قدر شفاف بنویسید که یک کودک هم آن را بفهمد.

۲ واژه‌های مثبت را بارها و بارها تکرار کنید. من نابغه هستم! یکی از این عبارات است اما می‌توانید از هر عبارت دیگری که بهترین واکنش را به آن دارید هم استفاده کنید.

۳ در مسیر یادگیری و آموزش، فکر کردن درباره حل مساله و تمرکز روی تعاریف را بیش از پیش تمرین کنید.